Cá nhân kêu gọi hỗ trợ người mắc bệnh hiểm nghèo cần lưu ý gì?

Việc cá nhân đứng ra vận động, kêu gọi từ thiện giúp đỡ những người bị bệnh hiểm nghèo hiện có nhiều quy định pháp luật điều chỉnh.

Cá nhân đứng ra vận động, kêu gọi từ thiện xã hội cũng phải tuân thủ các quy định pháp luật. Trong ảnh: Một nhóm thiện nguyện ở huyện Long Thành chuẩn bị quà tặng cho người nghèo ở một tỉnh miền núi phía Bắc. Ảnh minh họa: CTV

Điều này không chỉ giúp cho cá nhân thực hiện hoạt động thiện nguyện của mình hiệu quả, ý nghĩa, mà còn tránh được ồn ào, tranh cãi trên mạng xã hội (MXH) về tính minh bạch.

Quyền làm việc thiện

Những ngày gần đây, MXH tỏ thái độ hoài nghi về tính minh bạch của TikToker Phạm Thoại (có gần 6,1 triệu người theo dõi) trong việc live stream công bố số tiền hơn 16,7 tỷ đồng các nhà hảo tâm đóng góp hỗ trợ cho bé Bắp (tên thật M.H., 4 tuổi, con của chị L.T.T.H., ngụ tỉnh Bình Thuận) điều trị bệnh ung thư máu tại Singapore.

Trong quá trình live stream và kết thúc buổi live stream, TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp hứng chịu nhiều “gạch, đá”, lẫn hoài nghi về tính minh bạch của việc kêu gọi, sử dụng số tiền quyên góp. Điều này dấy lên dư luận không tốt về việc cá nhân kêu gọi từ thiện với những thắc mắc như: cá nhân nào được quyền kêu gọi từ thiện; quy trình, thủ tục, sử dụng số tiền kêu gọi; danh mục bệnh hiểm nghèo nào được cá nhân kêu gọi các nhà hảo tâm hỗ trợ…

Với những vấn đề này, luật sư Nguyễn Văn Nam (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết, bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo là bệnh nhân bị mắc bệnh thuộc danh mục bệnh hiểm nghèo do Bộ Y tế quy định. Theo Thông tư 50/2024/TT-BYT ngày 31-12-2024 của Bộ Y tế ban hành danh mục bệnh hiểm nghèo để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (gọi tắt Thông tư 50, hiệu lực từ ngày 1-3-2025) thì có 38 bệnh cá nhân được phép kêu gọi hỗ trợ như: viêm màng não và viêm màng não do Listeria (mức độ nặng); bệnh bại liệt cấp (có di chứng, không có khả năng phục hồi); hội chứng thận hư (thể kháng thuốc)…

Đồng thời, ngoài đáp ứng về loại bệnh hiểm nghèo mà cá nhân được phép kêu gọi từ thiện thì tại điểm h, khoản 1, Điều 2 Nghị định 93/2021/NĐ-CP ngày 27-10-2021 của Chính phủ về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (viết tắt Nghị định 93) có quy định, cá nhân đủ năng lực hành vi dân sự mới được tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

“Tức là cá nhân là người đủ 18 tuổi trở lên (thành niên), không thuộc đối tượng mất năng lực hành vi dân sự, có khó khăn trong nhận thức làm chủ hành vi, không bị hạn chế năng lực hành vi dân sự theo quy định tại các điều: 20, 22, 23 và 24 Bộ luật Dân sự năm 2015 mới được quyền kêu gọi cộng đồng đóng góp thiện nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo” - luật sư Nguyễn Văn Nam lưu ý.

“Cá nhân kêu gọi từ thiện để hỗ trợ cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo chỉ được nhận tiền, tài sản “sạch” từ các mạnh thường quân gửi tặng. Tức là nguồn tiền hỗ trợ phải có nguồn gốc từ thu nhập chính đáng, hợp pháp của mạnh thường quân như: lao động, kinh doanh, được người khác tặng cho hợp pháp, thừa kế…” - luật sư NGUYỄN ĐỨC (Đoàn Luật sư tỉnh) bày tỏ.

Kêu gọi đóng góp phải theo quy định pháp luật

Cũng theo luật sư Nguyễn Văn Nam, ngoài các điều kiện nêu trên, khi tiến hành kêu gọi từ thiện cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, cá nhân còn phải đáp ứng đầy đủ các quy định khác tại Nghị định 93.

Chẳng hạn, vận động đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo thực hiện theo từng trường hợp cụ thể; các khoản đóng góp tự nguyện phải từ thu nhập, tài sản hợp pháp của các tổ chức, cá nhân thực hiện đóng góp; tiếp nhận, phân phối và sử dụng tiền, hiện vật đóng góp hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo đảm bảo kịp thời, hiệu quả, công bằng, công khai, đúng mục đích, đối tượng (Điều 4); nghiêm cấm hành vi lợi dụng công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi hoặc thực hiện các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội (Điều 5)...

Luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết, việc kêu gọi từ thiện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo không đúng quy định pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi vi phạm, cá nhân vi phạm sẽ bị chế tài theo quy định pháp luật hiện hành.

Cụ thể, cá nhân kêu gọi từ thiện hỗ trợ người mắc bệnh hiểm nghèo có hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tiền, tài sản của tổ chức, cá nhân, người được mình kêu gọi hỗ trợ từ thiện sẽ bị phạt tiền từ 2-3 triệu đồng theo điểm c, khoản 1, Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP ngày 31-12-2021 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng, chống bạo lực gia đình. Hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến chung thân nếu cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174); tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Khoản 2, Điều 23 Nghị định 93 có quy định cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông.

Đoàn Phú

Để hoạt động quyên góp từ thiện đúng quy định