Người lao động không mặn mà học nghề khi thất nghiệp

Ngoài được nhận trợ cấp thất nghiệp, (TCTN), người lao động (NLĐ) khi mất việc làm, hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) còn được hỗ trợ học nghề để sớm quay lại thị trường lao động. Tuy nhiên, thực tế số người lựa chọn học nghề rất ít.

Lao động học nghề tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Đồng Nai. Ảnh: L.Mai

Nguyên nhân do NLĐ muốn có việc làm sau khi thất nghiệp. Mặt khác, nhiều lao động cho biết, thời gian hỗ trợ học nghề ngắn, chi phí thấp nên họ không thể theo học những ngành nghề có trình độ cao.

Còn nhiều bất cập

Chị Hà Thị Nơ (ngụ phường Tân Phong, thành phố Biên Hòa) vừa đến Trung tâm Dịch vụ việc làm Đồng Nai để giải quyết TCTN. Chị Nơ cho hay, sau 13 năm làm công nhân ngành gỗ, lương của chị khoảng 10 triệu đồng/tháng. Tháng 7-2024, do công ty gặp khó khăn về đơn hàng nên chị mất việc. Chưa tìm việc làm mới do lớn tuổi, chị quyết định làm thủ tục hưởng TCTN. Để có thêm thu nhập, chị làm thêm các công việc thời vụ chứ không lựa chọn học nghề, chuyển đổi nghề nghiệp.

“Tôi biết việc học nghề có thể giúp cải thiện trình độ, cơ hội chuyển đổi nghề nhưng nếu tham gia phải có đầu tư thời gian, không thể đi làm kiếm thêm thu nhập. Chưa kể còn phát sinh chi phí đi lại, ăn uống. Điều này nằm ngoài khả năng với người đang thất nghiệp như tôi. Trong thời gian hưởng TCTN, tôi làm thêm các công việc tự do để có thu nhập lo cho gia đình” - chị Nơ giãi bày.

BHTN là chế độ bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi bị mất việc làm. Hiện chính sách BHTN bao gồm các chế độ: TCTN, tư vấn, giới thiệu việc làm, học nghề; hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho NLĐ.

Còn anh Lê Thuận Nam sau thời gian làm bảo vệ cho một doanh nghiệp ở Khu công nghiệp Amata (thành phố Biên Hòa) cũng vừa thất nghiệp do công ty giảm lao động. Biết được chính sách hỗ trợ học nghề trong thời gian hưởng TCTN, anh Nam định học lái xe ô tô để về chạy xe công nghệ. Tuy nhiên, mức hỗ trợ quá thấp, chỉ 1,5 triệu đồng/tháng, thời gian hỗ trợ tối đa 6 tháng, trong khi học phí lái xe khoảng 20 triệu đồng nên anh từ bỏ ý định. Theo anh Nam, các nghề khác có chi phí thấp hơn như: nấu ăn, làm bánh, cắt may thời trang... lại không phù hợp với khả năng của anh.

Còn chị Dương Thị Ngọc (ngụ phường Long Bình Tân, thành phố Biên Hòa) dự định sẽ đăng ký học trang điểm 4 tháng nhưng còn nhiều trăn trở. Theo chị Ngọc, hiện chị không có thu nhập nào ngoài khoản TCTN 3,5 triệu đồng/tháng sau khi mất việc. Nếu đi học nghề, mặc dù được hỗ trợ nhưng chị mất khoản phí đi lại, ăn uống và phát sinh khác.

Chị Ngọc bày tỏ: “Tôi mong chính sách hỗ trợ đào tạo nghề được cải thiện để NLĐ thất nghiệp không phải băn khoăn, lo lắng với việc lựa chọn giữa học nghề hay tìm công việc tạm bợ để mưu sinh”.

Nâng mức hỗ trợ

Học nghề là một trong những giải pháp quan trọng để NLĐ bị mất việc làm sớm trở lại thị trường lao động, song thực tế số người thất nghiệp lựa chọn học nghề rất thấp. Không ít NLĐ thất nghiệp chỉ muốn hưởng TCTN, thay vì học nghề để tìm cơ hội việc làm mới. Một bộ phận lao động khác chấp nhận chạy xe ôm công nghệ, giao hàng... để có thêm thu nhập nên từ chối giới thiệu việc mới hay tư vấn học nghề. Đó là lý do vì sao lao động thất nghiệp nhiều nhưng các doanh nghiệp vẫn thiếu lao động và tốn chi phí, thời gian đi tìm kiếm nguồn lực.

Trong khi đó, NLĐ tham gia BHTN, mức hỗ trợ học nghề hiện nay còn thấp. Chỉ hỗ trợ tối đa 1,5 triệu đồng/tháng và thời gian hỗ trợ ngắn, tối đa 6 tháng nên NLĐ chỉ có thể tham gia đào tạo ở một số ngành nghề mang tính phổ biến như: nấu ăn, trang điểm, làm đẹp, tin học, lái xe... NLĐ không thể học những ngành nghề trình độ trung cấp trở lên hay những nghề chất lượng cao, có tính thu hút lớn.

Theo thống kê của Bộ Lao động, thương binh và xã hội, trong giai đoạn 2015-2023, số người tham gia BHTN tăng qua các năm, bình quân tăng 6,08%/năm. Tính đến hết năm 2023, số người tham gia BHTN chiếm 31,6% lực lượng lao động trong độ tuổi. Cũng trong giai đoạn này, bình quân mỗi năm có 826 ngàn người nhận trợ cấp thất nghiệp. Số NLĐ có quyết định hưởng TCTN tăng qua từng năm nhưng số có quyết định học nghề rất thấp, thậm chí giảm.

Theo Trung tâm Dịch vụ việc làm Đồng Nai, để giúp NLĐ thất nghiệp có tay nghề, có nhu cầu chuyển đổi nghề nghiệp, trung tâm đã liên tục mở các lớp dạy nghề như: may công nghiệp, sửa chữa thiết bị may, cơ khí hàn, cắt gọt kim loại, tin học, điện công nghiệp, ô tô và điện gia dụng, tiếng Anh, tiếng Nhật. Ngoài ra, phối hợp với các trường nghề để dạy nấu ăn, trang điểm, cắm hoa, làm bánh, pha chế, thẩm mỹ, lái xe… đáp ứng nhu cầu học nghề của NLĐ.

Song số lao động đăng ký học nghề chưa nhiều. Trong 6 tháng đầu năm 2024, tại trung tâm có trên 29 ngàn người nộp hồ sơ hưởng TCTN, trong đó trung tâm đã ra quyết định hưởng TCTN cho trên 28 ngàn người với tổng số tiền hơn 882 tỷ đồng. Tuy nhiên, về học nghề, chỉ có 468 người đăng ký và được hỗ trợ học nghề với tổng số tiền trên 3 tỷ đồng. Trung tâm đã tư vấn giới thiệu việc làm cho khoảng 29 ngàn người, trong đó có hơn 700 người được tuyển dụng.

Để công tác đào tạo nghề cho NLĐ thất nghiệp phát huy hiệu quả, các chuyên gia lao động việc làm cho rằng, cần bảo đảm mức sống của họ bằng cách nâng mức hưởng TCTN lên bằng 75% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp; tăng mức hỗ trợ và kéo dài thời gian học nghề cho NLĐ thất nghiệp. Bên cạnh đó, khi sửa đổi Luật Việc làm cần bổ sung quy định NLĐ tham gia học nghề được hỗ trợ các chi phí khác như: đi lại, sinh hoạt phí… trong thời gian học nghề.

Lan Mai