Trào lưu sản xuất, tiêu dùng trách nhiệm

Mua sắm có kế hoạch, có chủ đích và có trách nhiệm với môi trường ngày càng phổ biến với người tiêu dùng. Nắm bắt được điều này, các nhà sản xuất có sự quan tâm hơn đến việc lựa chọn và sử dụng hiệu quả nguồn nguyên liệu, thay đổi quy trình sản xuất, phân phối sản phẩm tới tay người tiêu dùng.

Người tiêu dùng chọn mua rau quả tại siêu thị BigC Đồng Nai

Đây là sự thay đổi mang tính chất tương hỗ. Người tiêu dùng có thêm sản phẩm để lựa chọn, doanh nghiệp (DN) có điều kiện để nhân rộng mô hình, giảm chi phí.

Tiêu dùng có trách nhiệm

Túi ny-lông là sản phẩm được sử dụng rộng rãi từ lâu trong đời sống xã hội. Độ bền cao, tiện dụng và không phải tốn tiền mua là lợi thế mà đại đa số người tiêu dùng lựa chọn. Tuy nhiên, hiện nhiều người tiêu dùng đã có ý thức hạn chế hoặc không sử dụng túi ny-lông khi đi mua hàng.

Chị Lương Thị Hoài Tâm, nhân viên hành chính tại P.Quang Vinh, TP.Biên Hoà cho biết, trước đây, mỗi lần đi chợ chị mang về 3-5 túi ny-lông. Số túi này sau đó chị bỏ thẳng vào thùng rác đem vứt. Nhưng từ khi biết tác hại của túi ny-lông với môi trường, chị chuyển sang dùng túi vải đi chợ. Bọc đựng thực phẩm tươi sống chị giặt sạch sẽ giữ lại đựng rác.

Chị Nguyễn Thị Ngọc, P.Bửu Long, TP.Biên Hòa cho biết, từ khi dịch Covid-19 bùng phát, chị không còn mua sắm theo thói quen, sở thích. Thay vào đó, chị lên kế hoạch chi tiêu hằng tháng cho cả gia đình, ưu tiên mua và sử dụng các sản phẩm cần thiết, tốt cho sức khỏe, không gây hại môi trường. “Tôi ví dụ dầu gội, sữa tắm, mỹ phẩm. Tôi mua loại chai bự để tiết kiệm chi phí. Chọn sản phẩm chiết xuất thiên nhiên để bảo vệ sức khỏe gia đình, hạn chế ô nhiễm nguồn” - chị Ngọc chia sẻ.

Phổ biến hơn trong mua sắm có chủ đích, có trách nhiệm với môi trường là ở nhóm sản phẩm thiết bị gia dụng như: điện tử, điện lạnh, đồ gia dụng. Cùng một loại sản phẩm, cùng dung tích nhưng người dùng sẵn sàng bỏ ra số tiền cao hơn để mua sản phẩm có “nhãn xanh” của Bộ Công thương với hy vọng ít tiêu tốn điện năng hơn, tiết kiệm chi phí hơn trong quá trình sử dụng.

Anh Nguyễn Văn Quang, quản lý Cửa hàng Điện máy đường Bùi Văn Hòa (TP.Biên Hòa) cho rằng, người tiêu dùng hiện rất thông thái. Ngoài việc chọn lựa sản phẩm theo sở thích, mẫu mã, còn so sánh giữa để chọn loại tiết kiệm điện nhất. Điện máy Xanh cũng ưu tiên các nhãn hàng được Bộ Công thương cấp nhãn năng lượng, khoảng 80-90% sản phẩm gia dụng công nghệ của cửa hàng có tiết kiệm điện.

Sản xuất phải “chuyển mình”

Xu hướng tiêu dùng có chủ đích, có trách nhiệm đang thúc đẩy các DN phải chuyển mình để giữ chân và cạnh tranh khách hàng. Đó có thể là tìm kiếm nguồn nguyên liệu sản xuất chất lượng, bền vững; cải tiến bao bì; đổi mới công nghệ để giảm các chi phí liên quan đến giá thành; thay đổi cách thức tiếp cận khách hàng.

Chủ cửa hành kinh doanh đường Nguyễn Ái Quốc, P.Quang Vinh (TP.Biên Hòa) giới thiệu sản phẩm nước tẩy rửa thân thiện với môi trường

Người tiêu dùng dễ dàng nhận thấy nhãn hàng Coca-cola đưa thông điệp Tái chế tôi lên từng bao bì sản phẩm để khuyến khích hoạt động tái chế sản phẩm sau khi sử dụng; sữa Milo phát triển dòng sản phẩm sữa uống liền dùng ống hút giấy và đưa ra thông điệp Nói không với ống hút nhựa; hàng loạt siêu thị, DN ngành F&P chuyển hoàn toàn sang cấp miễn phí bao bì thân thiện môi trường thay vì túi ny-lông, đồ nhựa sử dụng một lần đựng đồ cho khách.

Ông Nguyễn Hưng Thịnh, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho rằng, sự chuyển đổi từ mô hình kinh tế tuyến tính sang tuần hoàn đối với nguyên vật liệu, bao bì không chỉ giúp DN tiết kiệm chi phí, giảm bớt rủi ro về môi trường mà còn nâng cao khả năng cạnh tranh, thâm nhập thị trường quốc tế và đảm bảo phát triển bền vững. Thời gian đầu, DN có thể gặp khó khăn trong tìm kiếm nguồn nguyên liệu, hạ giá thành sản phẩm, tiếp thị khách hàng. Tuy nhiên, khi đã có nguồn nguyên liệu đạt chuẩn, bền vững, thay đổi quy trình sản xuất hiệu quả, DN sẽ từng bước đứng vững. Bên cạnh đó, có sự hỗ trợ của Nhà nước thông qua chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh; kế hoạch sản xuất sạch hơn trong công nghiệp.

Ông Lý Minh Hùng, Giám đốc HTX Liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản sạch Thanh Bình (H.Trảng Bom) cho biết sử dụng bao bì nhựa để đóng gói trái cây, hạt sấy khô giúp độ giòn sản phẩm được lâu hơn, tiết kiệm được 50% chi phí so với bao bì giấy. Tuy nhiên thị trường nước ngoài rất coi trọng yếu tố môi trường trên từng sản phẩm. Sản phẩm có chứng nhận an toàn thôi chưa đủ, bao bì phải thân thiện với môi trường.

Bà Nguyễn Ngọc Kim Oanh, Quản lý môi trường tại Công ty TNHH Saitex International Đồng Nai cho rằng, đặc thù ngành công nghiệp thời trang là “nhanh”. Do đó các DN thường ưu tiên chi phí thấp, số lượng lớn, mẫu mã đẹp. Nhưng khi trở thành đối tác của các nhãn hàng lớn, DN phải từng bước khắc phục quy trình sản xuất, quản lý theo hướng thiện với môi trường. Chẳng hạn như sử dụng là vải denim có độ bền cao, ít sinh nhiệt; dùng điện mặt trời để sấy khô quần áo; tái sử dụng nước thải nhuộm. Sự thay đổi này giúp DN có thêm đối tác lớn, tiết kiệm được khá nhiều chi phí, đạt được các chứng nhận quốc tế liên quan đến môi trường sản xuất.

Các DN sản xuất cho rằng, nhu cầu tiêu dùng sản phẩm thân thiện với môi trường của người tiêu dùng có nhưng chưa cao nên bài toán lợi nhuận và sản xuất xanh chưa được giải quyết thỏa đáng. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 đã được ban hành nhưng chính sách hỗ trợ, ưu đãi, đặc biệt là vốn chưa đến được DN. Ngoài ra còn các yếu tố khác chi phối mà chỉ DN có thực lực mạnh, có sẵn đối tác đầu ra mới làm được.

Hoàng Lộc