Dễ dàng tiếp cận và nắm bắt khoa học công nghệ; giao tiếp, ứng xử và tâm lý có phần ảnh hưởng từ internet… đó là những đặc điểm chung của gen Z, một thế hệ trẻ sẽ làm chủ thế giới trong tương lai gần.
Dễ dàng tiếp cận và nắm bắt khoa học công nghệ; giao tiếp, ứng xử và tâm lý có phần ảnh hưởng từ internet… đó là những đặc điểm chung của gen Z, một thế hệ trẻ sẽ làm chủ thế giới trong tương lai gần.
 |
| Nhóm học sinh Võ Ngọc Gia Hân, Phạm Mai Phương (Trường THCS Võ Trường Toản, H. Vĩnh Cửu) thảo luận cùng cô giáo tại phòng học STEAM. Ảnh: N.Hạ |
Gen Z là chữ viết tắt của generation Z - thế hệ Z. Theo Wikimedia: “Từ điển Oxford mô tả thế hệ Z là “nhóm những người sinh từ cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2010, những người được coi là rất quen thuộc với internet”. Từ điển trực tuyến Merriam - Webster định nghĩa: “thế hệ Z là thế hệ của những người sinh ra vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000”. Cũng có ý kiến cho rằng gen Z là thế hệ sinh từ năm 1997 trở đi. Các mốc thời gian dù có chênh nhau không đáng kể, nhưng hầu như tất cả các ý kiến đều xoay quanh đặc điểm về thế hệ này, đó là: cuộc sống không tách rời công nghệ, ảnh hưởng bởi công nghệ. Thế nên, người ta còn gọi gen Z bằng những tên gọi như Net Gen, IGen, Gen Tech…
* Những công dân thời đại kỹ thuật số
Không phải khi thực hiện giãn cách xã hội để phòng, chống dịch Covid-19, việc ứng dụng công nghệ vào đời sống của gen Z mới phát huy hiệu quả, mà từ trước đó, gen Z đã được tiếp xúc với công nghệ từ sớm. Trong mỗi gia đình, không khó để trẻ có điều kiện tương tác trực tiếp với truyền hình kết nối không dây, điện thoại thông minh, với các mạng xã hội phổ biến như: YouTube, Facebook và những năm gần đây là TikTok…Việc gen Z có thể thành thạo cài đặt, sử dụng ứng dụng (app) nhanh nhạy hơn các thế hệ trước.
|
Đời sống số không chỉ tác động đối với gen Z ở khu vực thành thị, nơi có đời sống kinh tế - xã hội phát triển hơn, mà ngay cả khu vực vùng sâu, vùng xa, gen Z cũng tiếp cận rất nhanh với công nghệ. |
Bùi Bích Vy, sinh năm 2006, học sinh năm 2 Trường trung cấp Văn hóa nghệ thuật Đồng Nai chia sẻ: “Bắt đầu và kết thúc mỗi ngày hoặc bất kỳ khi nào rảnh rỗi, em đều sử dụng điện thoại để có thể kết nối với mọi người, với thế giới, cũng như giải quyết những việc cá nhân. Do vậy, nói một cách vui vui rằng gen Z chúng em bây giờ không thể thiếu điện thoại. Ngoài việc giữ liên lạc với người thân và bạn bè, điện thoại giúp em nối dài việc học, việc làm, và quan trọng hơn là phục vụ đời sống rất nhiều từ giải trí, đặt đồ ăn, mua quần áo, cho đến thanh toán tiền qua internet banking (ngân hàng điện tử)”.
Nhấn mạnh thêm tầm quan trọng của điện thoại thông minh, Bùi Bích Vy cho hay: “Gen Z mua vé xem phim, book (đặt - PV) khách sạn, checkin máy bay cũng thông qua điện thoại. Ngoài mua sắm online, em và các bạn đồng trang lứa còn thích dùng công nghệ để thanh toán qua các app, không thích sử dụng tiền mặt”.
Đời sống số không chỉ tác động đối với gen Z ở khu vực thành thị, nơi có đời sống kinh tế - xã hội phát triển hơn, mà ngay cả khu vực vùng sâu, vùng xa, gen Z cũng tiếp cận rất nhanh với công nghệ.
Cô Đào Thị Oanh, giáo viên Tổng phụ trách Đội Trường tiểu học Nguyễn Bá Học (xã Đắk Lua, H.Tân Phú) cho hay: “Dù là xã vùng sâu vùng xa của tỉnh, cách thị trấn 4 giờ đồng hồ đi xe, điều kiện còn khó khăn, nhưng qua tìm hiểu và làm công tác Đội nhiều năm, tôi nhận thấy học sinh ở địa phương cũng tiếp cận công nghệ rất nhanh và từ sớm. Như trong đợt dịch Covid-19 vừa qua, với thiết bị công nghệ sẵn có trong gia đình hoặc được hỗ trợ, hầu như em nào cũng học online hiệu quả”.
* Một thế hệ đầy sáng tạo
Trần Lê Thảo Nguyên, sinh năm 2002, sinh viên năm 3 ngành Sư phạm tiếng Anh Trường đại học Đồng Nai cho biết: “Thế hệ gen Z có thể ưu việt hơn các thế hệ gen Y, gen X, vì họ được sống trong thời đại 4.0; có sức sáng tạo cao, quan niệm cởi mở hơn về cuộc sống, chẳng hạn quan niệm về LGBT (thuật ngữ mô tả xu hướng tình dục của một người - PV), tôn trọng nữ quyền hơn… Trước khó khăn, thử thách trong cuộc sống, bản thân em luôn hướng về phía trước. Nếu có thất bại, sẽ rút kinh nghiệm và sẵn sàng cho thử thách tiếp theo”.
|
Gen Z là những người dám nghĩ dám làm, tự tin thể hiện cái tôi cá nhân dù có khi quan điểm, quyết định ấy đi ngược lại với số đông, dễ thích nghi với môi trường mới.
Theo Thảo Nguyên, quyết định quan trọng nhất của Nguyên cho đến nay là học tập và làm việc nơi mình sinh ra thay vì các bạn cùng khoa đều chọn TP.HCM để theo học. Bởi Nguyên muốn cố gắng hết sức mình, cống hiến nhiều hơn cho tỉnh nhà, làm nhiều công tác xã hội ở địa phương.
Còn với Hà Thị Thuận, sinh viên năm 2 ngành Quản trị kinh doanh Trường đại học Lạc Hồng cho biết, bản thân luôn tìm hiểu, trải nghiệm một môi trường mới. Vốn là người Bình Dương, nếu như các bạn cùng lứa đều chọn TP.HCM để theo học thì Thuận lại chọn Đồng Nai, một môi trường mới, có chuyên ngành đào tạo phù hợp với mình để theo học, dù rằng điểm thi tốt nghiệp THPT của Thuận khi ấy thuộc tốp cao, có thể lựa chọn nhiều nguyện vọng ngành học khác ở các trường đại học tại TP.HCM.
Gen Z là những người hoạt ngôn, giàu khả năng sáng tạo. Hà Thị Thuận tham gia các CLB của khoa, trường để thỏa sức sáng tạo. Còn Trần Lê Thảo Nguyên thiết kế trò chơi dựa trên kiến thức sách giáo khoa tạo không khí sinh động trong giờ giảng…
Mới đây, các gen Z của Đồng Nai cũng đã dành giải ba trong cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc lần thứ 18-2022 với giải pháp sáng tạo vì cuộc sống là Cân điện tử thông minh hỗ trợ người khiếm thị trong kinh doanh buôn bán nhỏ của nhóm học sinh Võ Ngọc Gia Hân, Phạm Mai Phương (Trường THCS Võ Trường Toản, H.Vĩnh Cửu). Hay một nhóm nữ sinh của Trường THCS TT.Long Thành (H.Long Thành) đã xuất sắc đoạt giải đặc biệt của cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng cấp tỉnh với giải pháp hệ thống giữ xe 2 bánh tự động nhằm giải quyết vấn nạn mất trộm xe…
* Gen Z khẳng định mình
Các gen Z đã tự tin khẳng định mình ở các lĩnh vực trong đời sống. Theo đó, không chỉ phấn đấu, nỗ lực cho cá nhân mình mà còn có ước mơ cống hiến, thể hiện trách nhiệm của gen Z đối với xã hội. Như Thuận cho biết, trong thời điểm dịch Covid-19 bùng phát mạnh, Thuận may mắn được ở trong “vùng xanh” nên đã cùng với những người bạn cùng trang lứa trong khu vực nhận đi chợ dùm những gia đình nằm trong “vùng đỏ”. Ngoài ra, Thuận và các bạn của mình cũng tham gia vận động quyên góp, hỗ trợ các gia đình khó khăn.
Hà Thị Thuận, sinh viên năm 2 ngành Quản trị kinh doanh Trường đại học Lạc Hồng: “Gen Z là thế hệ trẻ trung và năng động, cực kỳ sành công nghệ, luôn đi đầu xu hướng, tạo ra các trend trên mạng xã hội, dễ thích nghi với môi trường mới, thích khám phá, năng động, đi đây đi đó… Nhờ đó, gen Z là kỳ vọng lớn cho xã hội sau này”. |
Sống tốt và sống có ích, nhiều gen Z đã trở thành người truyền cảm hứng cho cộng đồng. Tuy nhiên, cũng có không ít những gen Z vì muốn thể hiện cái tôi cá nhân một cách thái quá, dễ dẫn tới bất đồng quan điểm với nhau và bất đồng quan điểm với các thế hệ khác như: ông bà, cha mẹ, thầy cô…
Theo Thuận: “Gen Z may mắn sinh ra trong thời đất nước hòa bình, hội nhập, thời đại 4.0; còn ông bà, cha mẹ sinh ra thời chiến tranh, thời bao cấp đất nước còn khó khăn… nên chắc chắn sẽ có bất đồng quan điểm. Em cũng có những lần như thế và em nghĩ cần có sự trao đổi, phân tích để cha mẹ và em hiểu nhau”.
Ở chiều hướng tiêu cực hơn, vì dễ dàng tiếp cận các luồng thông tin, ứng dụng công nghệ trên không gian mạng nên một bộ phận gen Z lại có biểu hiện mê game online quá đà, tham gia hoặc bị dụ dỗ để rồi trở thành nạn nhân của các đường dây cờ bạc online, chat sex, mua bán người…
Đặc biệt theo ngành Công an, tội phạm ngày càng trẻ hóa, chỉ vì những mâu thuẫn nhỏ, không đáng có, thanh thiếu niên có thể giải quyết mâu thuẫn với nhau bằng các cuộc hỗn chiến rất manh động, liều lĩnh.
Điển hình như vụ hỗn chiến bằng “bom xăng” xảy ra trên tuyến đường Phạm Văn Thuận (thuộc P.Tân Mai, TP.Biên Hòa) vào tối 15-5-2022. Theo xác minh của cơ quan công an, nhóm tham gia hỗn chiến có độ tuổi từ 16-19. Nguyên nhân mâu thuẫn chủ yếu do ghen tuông, thách đố nhau trên mạng xã hội, hẹn nhau “nói chuyện” rồi ẩu đả bằng hung khí, “bom xăng”, súng bắn đạn cao su.
Lâm Viên - Nhật Hạ
