Artbook - sân chơi nghệ thuật mới

Trong những năm gần đây, sách nghệ thuật (artbook) đang dần trở nên thịnh hành. Mới mẻ về hình thức, nội dung và có thể được số hóa…, nên loại sách này thu hút được một lượng lớn độc giả tại Việt Nam.

Sách nghệ thuật (artbook) “Sắc xưa” - tác giả Alex Hoang.

Artbook là dạng sách bao gồm nhiều yếu tố như: chữ viết, tranh, ảnh minh họa, hình phác thảo… có giá trị về nghệ thuật, thông thường là của các nghệ sĩ. Trong đó đồ họa là yếu tố quan trọng nhất, cách sắp xếp và trình bày trang sách phải dựa trên nguyên lý thiết kế và có sự mới mẻ, đột phá để thu hút độc giả.

Đa dạng và mới mẻ

Sách nghệ thuật có sự thống nhất về chủ đề và phong cách, mang cấu trúc và hình thức độc đáo, mang lại trải nghiệm đọc thú vị hơn so với sách truyền thống. Đây là nguồn cảm hứng vô tận cho độc giả thuộc nhiều lứa tuổi, lĩnh vực khác nhau như: kiến trúc, điêu khắc, hội họa, thời trang…, hay gần đây nhất là “cơn sốt” thiết kế artbook về trò chơi (game).

Artbook đã có từ thời kỳ Phục hưng (khoảng từ thế kỷ 14-17). Bằng chứng là quyển Codex Leicester của Leonardo da Vinci - cuốn bản thảo đắt nhất mọi thời đại ghi chép lại mối liên hệ giữa khoa học tự nhiên và nghệ thuật, bao gồm những hình vẽ công phu, tỉ mỉ kết hợp với nhiều ghi chép có giá trị. Đến thế kỷ 18-19, khi in ấn trở nên phổ biến, loại sách này được phát hành rộng rãi. Điển hình artbook về tranh của các danh họa như Van Gogh, Salvador Dalí…

“Codex Leicester” của Leonardo da Vinci.

Đối với artbook dạng in ấn, chúng đa dạng về thể loại và hình thức. Một số loại sách nghệ thuật phổ biến và được ưa chuộng tại Việt Nam như:

• Sách pop-up: một số chi tiết được cắt và dán tỉ mỉ, sao cho mỗi khi lật hoặc mở trang giấy, các chi tiết đó sẽ bật ra khỏi trang tạo ra hiệu ứng thị giác giống như 3D. Loại sách này thường kết hợp với kỹ thuật die-cut (cắt khắc), rất dễ nhìn thấy ở những ấn phẩm dành cho thiếu nhi.

• Sách fold-out (sách kéo mở): trang sách không có kích thước bằng với bìa sách mà lớn hơn rất nhiều, khi mở ra những trang này có thể kéo thành những dải giấy dài và có thể gấp gọn. Sinh viên mỹ thuật tại Việt Nam trong những năm gần đây rất thích đưa loại sách này vào các sản phẩm thiết kế và đồ án.

• Sách lenticular (có hình ảnh “chuyển động”): đây là kỹ thuật in tiên tiến. Nếu người đọc thay đổi góc nhìn và ánh sáng, những chi tiết và hình ảnh trên trang sách sẽ thay đổi, tạo cảm giác như các chi tiết đang chuyển động.

• Sách tunnel (sách ống): có nhiều lớp giấy chồng lên nhau và được cắt thành những hình thù có liên kết với nhau, tạo chiều sâu như một đường hầm hoặc một cái ống.

Ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ số cùng với sự phát triển của kỹ thuật in ấn, sách nghệ thuật càng trở nên đa dạng. Không chỉ dừng lại ở việc xuất bản sách in, artbook còn được số hóa với những phiên bản kỹ thuật số (e-book). Thậm chí, với độ phân giải của các thiết bị điện tử ngày nay, việc thưởng lãm nghệ thuật trực tuyến mang lại trải nghiệm chân thực, cộng hưởng với việc có thể lưu trữ chúng trên đám mây hoặc bộ nhớ máy tính thì đây là một trải nghiệm vô cùng tuyệt vời cho người dùng.

Một sân chơi đắt đỏ

Do yêu cầu cao về chất lượng thiết kế và kỹ thuật in ấn nên giá thành của artbook có giá thành cao hơn nhiều so với sách truyền thống (từ hàng trăm đến hàng triệu đồng). Tuy vậy, thị trường sách nghệ thuật vẫn sở hữu được tệp độc giả riêng và rất có tiềm năng tại Việt Nam.

Giá của một số quyển sách nghệ thuật (artbook) đang được bán tại Việt Nam. Ảnh: Website của Tiệm sách Artbook

Đối với giáo dục, đây là một phương tiện giúp kích thích trí tưởng tượng và sáng tạo cho trẻ em và là nguồn tài liệu đáng tin cậy và giúp học sinh có được sự hứng thú trong học tập. Ví dụ như quyển Lược sử nước Việt bằng tranh - quyển sách nghệ thuật với nội dung lịch sử, có gần 100 hình vẽ minh họa sống động đã giúp cho việc đọc và học lịch sử trở nên thú vị hơn. Nhờ có nội dung chất lượng và sự độc đáo về hình thức, Lược sử nước Việt bằng tranh không chỉ thu hút lứa tuổi học sinh - sinh viên mà còn có các phân khúc khách hàng khác. Vào tháng 7-2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tặng quyển sách này cho nguyên thủ quốc gia Malaysia. Dù cho giá thành sản phẩm có cao hơn so với sách lịch sử thông thường nhưng hiện nay quyển sách này đang được săn lùng khắp các sàn thương mại điện và nhà sách. Điều này thể hiện nhu cầu được thưởng thức nghệ thuật của độc giả đang tăng cao. Họ sẵn sàng chi trả một số tiền lớn để nhận lại giá trị về tri thức và cái đẹp thông qua những quyển sách nghệ thuật.

Không chỉ phục vụ cho hoạt động giáo dục, artbook còn là nguồn cảm hứng vô tận cho những nhà sáng tạo nghệ thuật như sinh viên mỹ thuật, kiến trúc sư, họa sĩ, nhà thiết kế đồ họa và thời trang… Thông qua những quyển sách này, họ vừa củng cố được kiến thức chuyên môn, vừa được khơi gợi trí tưởng tượng và sáng tạo. Ngoài ra, sách nghệ thuật còn là sân chơi dành cho các độc giả có niềm đam mê sưu tầm. Họ là người quan tâm và yêu thích nghệ thuật hoặc một nghệ sĩ nào đó. Khi sách nghệ thuật phát hành các phiên bản giới hạn (limited edition) kèm chữ ký của tác giả thì giá trị của quyển sách càng cao. Như quyển The Art Spirited Away vẫn có giá trị sưu tầm ở thời điểm hiện tại. Trong tương lai, rất có thể những tác phẩm này trở thành những ấn phẩm mang tính lịch sử và có độ khan hiếm cao. Theo đó, chúng sẽ càng đắt giá hơn trong mắt các nhà sưu tầm.

  Hằng Xuân