Nghịch lý cung - cầu ngành Điện:

Bài 3: Lãng phí nguồn điện sạch

Đồng Nai hiện có hơn 7 ngàn ha mái nhà xưởng tại các khu, cụm công nghiệp có thể phát triển điện mặt trời (ĐMT). Tuy nhiên, do vướng về cơ chế, chính sách nên nguồn năng lượng tái tạo này vẫn đang bị bỏ phí. Nhiều doanh nghiệp (DN) đang chờ Quốc hội, Chính phủ khơi thông các “điểm nghẽn” để có thể đầu tư nguồn điện “sạch”, đảm bảo lộ trình tham gia vào sản xuất xanh.

Điện mặt trời trên mái trang trại nông nghiệp tại H.Xuân Lộc. Ảnh: H.Lộc

Các đối tác nhập khẩu hàng hóa từ Đồng Nai đa số đòi hỏi DN phải có lộ trình sử dụng năng lượng tái tạo, nguyên liệu tái chế, giảm phát thải khí nhà kính. Đầu tư và sử dụng ĐMT, điện gió được khuyến khích vì góp phần giảm thiểu tác động tiêu cực đến biến đổi khí hậu.

* Nhiều nhà đầu tư trông đợi

Khoảng 4 năm trở lại đây, nhiều tập đoàn trong nước và nước ngoài đã đến Đồng Nai tìm hiểu với dự tính đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, vì Đồng Nai có nhiều mái nhà xưởng có thể triển khai dự án ĐMT mái nhà. Theo tính toán của một số nhà đầu tư, nếu dự án ĐMT mái nhà xưởng triển khai thuận lợi, khi đưa vào khai thác sẽ ưu tiên bán lại cho các DN ngay trong khu công nghiệp và giá sẽ rẻ hơn so với giá điện DN đang mua của Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Theo Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Phần Lan tại Việt Nam Keijo Norvanto, hiện có nhiều DN Phần Lan muốn đầu tư vào Đồng Nai trên lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là ĐMT trên mái các nhà máy trong khu công nghiệp. Đồng Nai có nhiều nhà máy, thời gian nắng trong năm cũng nhiều nên rất thuận lợi để khai thác năng lượng sạch cho sản xuất.

Đại diện Tập đoàn Shire Oak International (Anh) cho hay, tập đoàn đã triển khai hơn 730 dự án năng lượng tái tạo ở nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó có Việt Nam. Ở Đồng Nai, Tập đoàn Shire Oak International đã đầu tư một số dự án ĐMT nhưng với quy mô nhỏ. Do đó, tập đoàn đang đợi chính sách của Chính phủ, Quốc hội về ĐMT mái nhà thông thoáng sẽ kết hợp với các DN Đồng Nai đầu tư những dự án lớn. Tập đoàn Shire Oak International sẽ đầu tư lắp đặt toàn bộ thiết bị và khi phát điện sẽ bán lại toàn bộ cho các DN, đơn vị cho thuê mái nhà xưởng với giá điện rẻ hơn của Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Thời gian qua, nhiều nhãn hàng quốc tế yêu cầu các nhà máy ở Đồng Nai cũng như các địa phương khác trên cả nước phải có kế hoạch sử dụng năng lượng tái tạo, nguyên liệu tái chế để tham gia vào sản xuất tuần hoàn, tiến đến sản xuất xanh. Những nhà máy tham gia vào sản xuất xanh sớm sẽ được ưu tiên đơn hàng nhiều hơn. Do đó, gần 4 năm qua, kinh tế toàn cầu suy thoái, DN tổn thất nặng nề, nhưng nhiều DN ở Đồng Nai vẫn sẵn sàng bỏ vốn đầu tư ĐMT áp mái tại các nhà máy để có năng lượng tái tạo sử dụng theo yêu cầu, khuyến khích của khách hàng. Tuy nhiên, không ít DN đầu tư ĐMT nhưng lại chưa thể đưa vào sử dụng.

Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Quốc tế Fleming (ở Khu công nghiệp Amata, TP.Biên Hòa) Trần Quang cho hay, công ty chuyên sản xuất các loại nến xuất khẩu vào Hoa Kỳ, châu Âu. Đây đều là những thị trường đòi hỏi rất cao về chất lượng sản phẩm và yêu cầu nhà máy sản xuất phải đảm bảo các tiêu chí sản xuất xanh. Vì thế, DN phải sử dụng năng lượng tái tạo, nguyên liệu thân thiện với môi trường, ít gây phát thải khí nhà kính… Tuy nhiên, đầu tư và sử dụng ĐMT để đảm bảo yêu cầu về sử dụng năng lượng tái tạo đang gặp khó khăn nên DN rất mong Quốc hội, Chính phủ sớm ban hành các quy định cụ thể, chi tiết để giúp DN dễ dàng thực hiện.

* Đã kiến nghị nhiều lần

Liên quan đến những vướng mắc trong lắp đặt ĐMT áp mái, Đồng Nai cũng như nhiều tỉnh, thành trên cả nước đã kiến nghị Bộ Công thương, Chính phủ nhiều lần nhưng đến nay vẫn chưa được tháo gỡ. Do đó, năm 2022, đã xảy ra tình trạng nhiều người dân, DN thiếu điện sinh hoạt, sản xuất. Thế nhưng, có những DN lắp đặt ĐMT lại không thể hòa vào lưới điện, dẫn đến bỏ phí nguồn điện sạch.

Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Đầu tư xây dựng Khu công nghiệp Nhơn Trạch 6A (H.Nhơn Trạch) Nguyễn Thành Đạt cho biết: “Hiện trong Khu công nghiệp Nhơn Trạch 6 có 6 DN đã đầu tư ĐMT trên mái nhà xưởng nhưng do vướng về chính sách nên chưa thể đưa vào sử dụng. Hiện còn nhiều DN khác đang đợi chính sách cho ĐMT được tháo gỡ sẽ tiến hành đầu tư. Vấn đề này, DN cũng đã kiến nghị nhiều lần nhưng thuộc thẩm quyền giải quyết của trung ương nên hy vọng Chính phủ sớm tháo gỡ”. 

Hiện nay, quy định về đầu tư xây dựng, ký kết mua bán ĐMT giữa các bộ, ngành chưa thống nhất dẫn đến khó khăn cho DN, người dân khi thực hiện dự án.

Liên quan đến vấn đề này, ngày 18-2-2022, Phó giám đốc Sở Công thương Thái Thanh Phong đã ký văn bản số 782/SCT-KT&NL gửi Bộ Công thương đề nghị hướng dẫn ngành điện tháo gỡ các vướng mắc khi thực hiện bổ sung giấy đăng ký kinh doanh ĐMT mái nhà. Tại thời điểm đó, trên địa bàn tỉnh phát triển hơn 5,9 ngàn hệ thống ĐMT mái nhà. Trong đó, hơn 5 ngàn khách hàng có doanh thu bán điện dưới 100 triệu đồng/năm. Theo quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6-4-2020 của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư số 18/2020/TT-BCT ngày 17-7-2020 của Bộ Công thương thì không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh khi thực hiện các thủ tục ký kết hợp đồng mua bán điện và đấu nối hệ thống ĐMT mái nhà vào hệ thống điện quốc gia. Tuy nhiên, ngành điện lại căn cứ vào nội dung hướng dẫn của Bộ KH-ĐT về thủ tục đăng ký kinh doanh yêu cầu bổ sung thủ tục đăng ký kinh doanh ĐMT mái nhà. Điều này gây phiền hà, trở ngại cho DN, người dân trong phát triển ĐMT.

Ngoài khó khăn về giấy phép kinh doanh, tổ chức, cá nhân thực hiện dự án ĐMT còn gặp hàng loạt vướng mắc khác về xây dựng, đất đai, phòng cháy, chữa cháy, môi trường…

Ngày 7- 6-2022, Phó chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Hoàng đã ký văn bản số 5706/UBND-KTN kiến nghị Bộ Công thương hướng dẫn tháo gỡ các khó khăn, bất cập trong việc thực hiện bổ sung các thủ tục pháp lý liên quan đến hệ thống ĐMT mái nhà theo yêu cầu của ngành điện. Trong đó, đề nghị xác định rõ việc Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Tổng công ty Điện lực Miền Nam có văn bản yêu cầu các tổ chức, cá nhân đã đầu tư hệ thống ĐMT mái nhà phải bổ sung thủ tục pháp lý về đăng ký kinh doanh, xây dựng, phòng cháy, chữa cháy, đất đai, môi trường… có đảm bảo cơ sở pháp lý hay chưa? Lắp đặt ĐMT mái nhà công suất đến 1 MW là ngành nghề có điều kiện hay không? Hướng dẫn trường hợp đã lắp đặt ĐMT mái nhà thuộc diện cấp phép xây dựng nhưng chưa thực hiện theo quy định…

Từ đầu năm đến nay, Đồng Nai tiếp tục có nhiều văn bản kiến nghị Bộ Công thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đề nghị tháo gỡ những vướng mắc cho ĐMT mái nhà nhưng hầu hết vẫn giậm chân tại chỗ.

Hương Giang - Hoàng Lộc

Bài 4: Cần sớm khơi thông những điểm nghẽn trong ngành Điện