Đoàn chuyên gia của Liên đoàn bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), đơn vị tham vấn cho Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO), vừa có một tuần làm việc căng thẳng tại thực địa để thẩm định hồ sơ đề cử Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên là di sản thiên nhiên thế giới.
Đoàn chuyên gia của Liên đoàn bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), đơn vị tham vấn cho Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO), vừa có một tuần làm việc căng thẳng tại thực địa để thẩm định hồ sơ đề cử Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên là di sản thiên nhiên thế giới.
 |
| Đoàn chuyên gia IUCN khảo sát vùng ranh giới của Vườn quốc gia Cát Tiên. Ảnh: B. Nguyên |
Được công nhận là di sản thiên nhiên thế giới là sự kỳ vọng không chỉ của những người gắn bó với VQG Cát Tiên mà còn của người dân Việt Nam. Tuy nhiên, con đường đến di sản thiên nhiên thế giới vẫn còn phía trước và cần rất nhiều sự nỗ lực của những người có trách nhiệm và của cả cộng đồng trong gìn giữ, bảo vệ VQG Cát Tiên.
* Tính đa dạng và nổi bật toàn cầu
Theo ông Nguyễn Văn Diện, Giám đốc VQG Cát Tiên, Việt Nam đã có 2 di sản thiên nhiên thế giới là vịnh Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh) và VQG Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Bình) là dựa trên tiêu chí về địa chất, địa mạo. Còn VQG Cát Tiên là di sản quốc gia đầu tiên của nước ta được đề cử dựa trên tiêu chí về sự đa dạng sinh học. Cát Tiên đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển quốc tế và Ban thư ký công ước RAMSAR công nhận là vùng đất ngập nước Bàu Sấu có tầm quan trọng quốc tế. Khu vực đề cử của VQG (khoảng 45 ngàn hécta, nằm trọn trong vùng Nam Cát Tiên, tỉnh Đồng Nai) được bảo tồn toàn vẹn, tính thống nhất cao, với khoảng 1.610 loài thực vật và gần 1 ngàn loài động vật. Trong đó có 26 loài nguy cấp và cận nguy cấp theo IUCN (bò tót, báo gấm, khỉ mặt đỏ…), 31 loài nguy cấp nằm trong Sách đỏ Việt Nam và 23 loài chỉ có ở Việt Nam.
|
TS. Tobias Garsteki, chuyên gia của IUCN chia sẻ: “Trong một cuộc thi đấu thể thao, đội mạnh hơn sẽ thắng. Việc bảo vệ và để đề cử được công nhận là di sản thiên nhiên thế giới cũng vậy, cần phải phát huy tối đa nội lực của mình. Việc thẩm định của chúng tôi chỉ là một trong những dữ liệu, cơ sở xác minh của hội đồng xét duyệt. Và những yếu tố gây ảnh hưởng xấu đến môi trường, tác động vào điều kiện tự nhiên và hiệu quả của công tác bảo tồn luôn được Hội đồng UNESCO cân nhắc nhiều trong quá trình xét duyệt hồ sơ đề cử. Chúng tôi cũng đánh giá cao sự nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm và cách làm việc linh hoạt của các phòng ban, đơn vị ở VQG Cát Tiên, chính quyền địa phương đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho đoàn suốt quá trình thẩm định. Chúng tôi đã làm việc với các nhà khoa học người Việt và cả người nước ngoài tại Việt Nam có những công trình nghiên cứu về Cát Tiên. Trong đó, chúng tôi được biết thêm thông tin từ các nhà khoa học người Nga của Trung tâm nhiệt đới Việt - Nga vừa phát hiện thêm 20 loài vật thuộc họ bò sát ở Cát Tiên. Qua hồ sơ và thực tế, chúng tôi đã tận mắt thấy sự đa dạng của khu di sản thiên nhiên này, đặc biệt là có rất nhiều loài quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng càng khẳng định sự giàu có ở đây. Chúng tôi cũng có ấn tượng rất tốt về hiệu quả của công tác quản lý, bảo tồn khu di sản”. |
Làm việc với đoàn chuyên gia của IUCN về tính nổi bật toàn cầu và tính nguyên vẹn của hệ sinh thái VQG Cát Tiên, TS. Vũ Ngọc Long, Giám đốc Trung tâm đa dạng sinh học và phát triển (Viện Sinh học nhiệt đới TP.Hồ Chí Minh), đã nhấn mạnh về sự đa dạng sinh học với nguồn gen phong phú về số lượng, thành phần các loại động thực vật, đặc biệt là thành phần loài động vật quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Riêng khu vực đất ngập nước Bàu Sấu là một trong những đầm lầy nguyên thủy nhất ở Việt Nam. Tại đây còn có những bãi muối khoáng hình thành tự nhiên, vốn là nguồn cung cấp muối khoáng vô cùng quan trọng trong việc sinh tồn cho các loài thú hoang dã.
Ấn tượng nổi bật của Cát Tiên còn là nguồn nước, không chỉ có giá trị tài nguyên mà còn mang ý nghĩa môi trường tác động đến toàn bộ các tỉnh miền Đông và Việt Nam nói riêng, của cả thế giới nói chung. Đây còn là mái nhà giữ gìn nguồn gen của nhiều loài quý không nơi nào khác ở Việt Nam và thế giới có.
* Cần được đặc biệt quan tâm đến việc bảo tồn
Trong suốt quá trình làm việc tại VQG Cát Tiên, các chuyên gia của IUCN không chỉ nắm rõ và đặt câu hỏi liên quan đến nội dung được đề cập trong hồ sơ đề cử mà những vấn đề về môi trường, những tác động đến điều kiện tự nhiên liên quan đến VQG Cát Tiên rất được chú trọng. Phần lớn nội dung câu hỏi của các chuyên gia này là về hiệu quả của công tác bảo tồn, quản lý di sản; các yếu tố ảnh hưởng, tác động đến tài nguyên, môi trường và hoạt động hỗ trợ nhằm cải thiện đời sống cho người dân địa phương để hạn chế việc xâm hại rừng... Trong đó, sự kiện tuyệt chủng của tê giác một sừng và các dự án thủy điện trên sông Đồng Nai thuộc khu vực VQG được đặc biệt quan tâm. Ngoài ra, hồ sơ đề cử vẫn còn nhiều vấn đề chưa thỏa đáng cũng gây nhiều thắc mắc cho các chuyên gia.
 |
| Đoàn chuyên gia IUCN đi khảo sát tại Bàu Sấu. Ảnh: B. Nguyên |
Chia sẻ với đoàn thẩm định, ông Trần Văn Mùi, Giám đốc Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai, nguyên Giám đốc VQG Cát Tiên cho biết, cùng với Chính phủ, Đồng Nai rất quan tâm và sớm có chương trình hành động trong công tác bảo tồn và xem đây là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững. Tỉnh đã xây dựng chương trình hành động gắn với bảo vệ đa dạng sinh học đến năm 2015, năm 2020. Theo đó, tỉnh đã có nhiều phương án đầu tư để trang bị phương tiện cho khu dự trữ sinh quyển Đồng Nai, nhiều chính sách nhằm cải thiện đời sống của người dân địa phương. Hiện nay, công tác kiểm lâm tại VQG Cát Tiên được tổ chức nghiêm ngặt, không chỉ bảo tồn mà còn khôi phục được nhiều loài quý hiếm mà câu chuyện về việc hồi sinh loài cá sấu tại Bàu Sấu là một ví dụ sinh động.
| Theo TS. Vũ Ngọc Long, con tê giác một sừng chết là điều rất đáng tiếc vì đây là nguồn gen quý hiếm của Việt Nam và thế giới. Tuy nhiên, một loài mất đi thì không ảnh hưởng nhiều đến sự đa dạng của VQG Cát Tiên vì sinh cảnh rừng mới mang ý nghĩa sống còn của khu bảo tồn. Đây còn là khu bảo tồn loài thuộc hàng tốt nhất trong các VQG được bảo tồn tốt của Việt Nam. Một điều đặc biệt khác là, VQG Cát Tiên được thế giới rất quan tâm và đầu tư vào đây những dự án lớn mà sau Cát Tiên không còn VQG nào của Việt Nam nhận được sự quan tâm này. |
Bình Nguyên
