Cá hoàng đế sẽ bị... "hạ bệ" !?

Từ khi cá hoàng đế (HĐ) xuất hiện trên lòng hồ thủy điện Trị An, đã có nhiều dư luận trái chiều về loài cá dữ này. Đa số ý kiến đều lo sợ về sự sinh sản, phát triển đến thành dịch của chúng. Bởi, với tập quán sinh sống, săn mồi dữ tợn, cá HĐ sẽ tiêu diệt các loài cá khác, gây mất cân bằng sinh thái nguồn thủy sản trên lòng hồ! Thế nhưng, ngược lại sau hơn 5 năm " làm vua trên hồ Trị An", cá HĐ gần như có "nguy cơ" bị... hạ bệ!

Từ khi cá hoàng đế (HĐ) xuất hiện trên lòng hồ thủy điện Trị An, đã có nhiều dư luận trái chiều về loài cá dữ này. Đa số ý kiến đều lo sợ về sự sinh sản, phát triển đến thành dịch của chúng. Bởi, với tập quán sinh sống, săn mồi dữ tợn, cá HĐ sẽ tiêu diệt các loài cá khác, gây mất cân bằng sinh thái nguồn thủy sản trên lòng hồ! Thế nhưng, ngược lại sau hơn 5 năm " làm vua trên hồ Trị An", cá HĐ gần như có "nguy cơ" bị... hạ bệ!

* Một thuở tung hoành!

Cá HĐ được xem là loài cá cảnh nước ngọt, được du nhập từ nước ngoài. Tập quán săn mồi của chúng rất dữ tợn. Chúng sinh sản theo... cấp số nhân, sống theo bầy đàn và tấn công bất cứ sinh vật nào di động trên mặt nước.

Chẳng rõ ai đã đặt tên và do đâu chúng lại xuất hiện ở hồ Trị An, chỉ biết từ khi cá HĐ hiện diện, có nhiều dư luận đã vội cho chúng là "hung ngư", là thủ phạm làm cạn kiệt nguồn thủy sản trên hồ Trị An!? Thế nhưng, trên thực tế tình trạng cạn kiệt nguồn thủy sản ở hồ Trị An đã xảy ra hơn 10 năm nay, trước khi có cá HĐ. Anh C. ngụ tại xã Hiếu Liêm, huyện Vĩnh Cửu, là ngư dân có gần 20 năm đánh bắt thủy sản trên hồ Trị An thừa nhận: "Chúng tôi gồm nhiều anh chị em trong gia đình từ hàng chục năm qua đều sinh sống bằng nghề sông nước trên hồ này. Nguồn cá mỗi năm mỗi giảm khiến cuộc sống giới ngư dân chúng tôi càng lúc càng khó khăn. Nguyên nhân là do trước đây, thường xuyên diễn ra nạn đánh bắt thủy sản bừa bãi như cho phép đóng đăng, lưới ở các eo ngách, suối trên lòng hồ nhân mùa cá đẻ. Thêm vào đó, nạn dùng xung điện đánh bắt cá, tôm diễn ra gần như công khai, cùng với việc dùng lưới mành đánh bắt cá nhỏ, cá con làm thức ăn cho cá nuôi lồng bè khiến nguồn lợi thủy sản nơi đây ngày càng cạn kiệt!".

Cá hoàng đế. Ảnh: L.HOÀNG

Còn chị H., một ngư dân ngụ tại eo ngách Suối Rộp, thuộc Phân trường Mã Đà (Vĩnh Cửu) cho rằng: "Mấy năm trước, cá HĐ gần như đã... cứu lấy nghề tụi tui. Mỗi sáng sớm chúng bơi lượn, đớp bóng trắng cả mặt hồ. Loài cá này... khờ lắm, nó rất dễ câu và dễ lưới. Mồi câu là những con tép bạc còn tươi sống đánh bắt trên hồ. Chỉ cần móc tép vô lưỡi câu, rồi rê trên mặt nước là cá HĐ... giành nhau... "bụp" liền. Mỗi ngày vợ chồng tụi em có thể câu, lưới cả chục ký cá HĐ, thu nhập vài ba trăm ngàn đồng là chuyện thường". Do cá HĐ nhiều thịt và ăn khá ngon, bán được giá, nên chỉ trong thời gian ngắn không chỉ ngư dân, mà cả các dân câu từ... a-ma-tơ đến chuyên nghiệp từ TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Biên Hòa... đổ xô về hồ Trị An để săn cá HĐ. Thậm chí, có "ngư ông" mỗi ngày câu được năm, bảy ký cá HĐ, có nhiều "ngư ông" ở xa phải mang theo cả thùng nước đá ướp cá để cá không bị ươn. Đặc biệt, vào các ngày thứ bảy, chủ nhật, ven theo lòng hồ gần khu vực Nhà máy thủy điện hồ Trị An có đến vài trăm "ngư ông, ngư bà"... săn cá HĐ. Anh Hai Đạo, ngụ phường Tam Hiệp (TP.Biên Hòa), nói về kinh nghiệm săn cá HĐ như sau: "Tôi thường đi câu cá thư giãn ở hồ Trị An đã hơn 15 năm qua. Tôi chưa thấy giống cá nào... ăn hỗn như cá HĐ. Có lúc "đụng" bầy cả trăm con, chúng cắn câu, tôi giật riết... mỏi cả tay! Mà giống cá này rất là kỳ lạ, mình càng khuấy động nước, lấy đất, đá ném đùng đùng thì chúng càng đến nhiều! Mà nếu có cá HĐ thì hầu như không có loài cá khác nào dám đến! Nhưng từ hơn một năm nay, hình như lượng cá HĐ đã giảm đi rất nhiều!".

* Cá hoàng đế được diệt hay bị diệt?

Anh Long cung cấp tép cho dân câu cá HĐ giờ... rên như bọng!

Khi mới bắt đầu có sự xuất hiện của cá HĐ trên hồ Trị An , qua dư luận cũng như ý kiến của một số nhà chuyên môn, đã có không ít lần các cơ quan hữu trách liên quan đến thủy sản chỉ đạo, đôn đốc phải nhanh chóng tìm biện pháp tiêu diệt loài "hung ngư" này. Nhưng qua thực tế, biện pháp hữu hiệu nhất lại là... biện pháp "nhu cầu giải trí và kiếm sống" của... ngư dân và dân câu! Về giá trị thương phẩm, tùy theo kích cỡ, cá HĐ hiện có giá cao gấp... 5 lần cá tạp, gấp đôi cá chép, gấp 3 cá chim, gấp 4 cá trôi, cá mè! Chính sự "hấp dẫn" về giá trị kinh tế và chất lượng thịt của cá HĐ, đã thu hút ngư dân, dân câu tập trung khai thác không thương tiếc chúng. Hơn nữa, do cá HĐ dễ câu, dễ đánh bắt, nên việc "diệt" chúng không khó. Và, cho đến mùa khô năm 2011 này, lượng cá HĐ ở hồ Trị An đã giảm đến 80%, khiến không ít ngư dân phải... lắc đầu... gác cần câu! Anh Chánh, lái đò ở bến đò Hiếu Liêm cho biết; "Mấy năm trước, lúc cá HĐ còn nhiều, những chuyến đưa đò sớm, khách thường rất đông, có đến hàng trăm người, hầu hết là dân câu cá HĐ từ các nơi đổ về. Nhưng năm rồi và năm nay, dân câu cá HĐ ngày càng thưa dần, thậm chí vào ngày thứ bảy, chủ nhật có khi chẳng còn thấy ai đi câu cá này!". Anh Quang, ngụ tại làng cá bè, sau chợ Mã Đà, sống bằng nghề nuôi cá lồng bè, nhiều năm qua, kiếm thêm thu nhập nhờ việc bán tép bạc làm mồi câu, phục vụ cho dân câu cá HĐ giờ cũng... rên như bọng: "Mấy năm trước, lúc cá HĐ còn rộ, mờ sáng là dân câu cá HĐ ùn ùn kéo nhau đến chỗ tôi giành nhau mua tép, nhiều lúc không đủ tép sống để bán. Còn giờ thì lâu lâu mới có dân câu hỏi mua tép, riết rồi tôi cũng chẳng buồn rọng tép để bán nữa. Cá HĐ gần như... hết rồi, chính tôi giăng lưới cả buổi trời mà chỉ được vài ba con cá HĐ nhỏ cỡ 3 ngón tay!".

* Nên mừng hay lo!?

Đa số "ngư ông" đi săn cá HĐ không hẳn là vì kinh tế mà vì thú vui. Do vậy, dù thừa biết là lượng cá HĐ ở hồ Trị An chẳng còn là bao, nhưng thỉnh thoảng vẫn còn có... lai rai vài "ngư ông" vác cần câu tìm đến. Trong số "ngư ông nuôi hy vọng" có anh Sơn, ngụ phường Tân Tiến (TP.Biên Hòa), một "chuyên gia" câu cá HĐ thuộc hàng... cao thủ. Giờ đây, sau gần chục lần... vác cần đi câu cá HĐ ở bờ hồ Trị An, anh Sơn đã "tan hy vọng", vì rảo quanh cả vài cây số mà anh chỉ thấy lác đác có vài con cá HĐ... đớp bóng ! Anh nói: "Giờ thì tôi đành phải thừa nhận là cá HĐ đã bị cạn kiệt! Từ hôm sau Tết Tân Mão đến giờ, tôi có đến cả chục lần đi câu cá HĐ, mà có lần nào được hơn 1 ký cá đâu!".

Một "ngư ông" câu cá HĐ đang... ngồi đồng! Ảnh: L.HOÀNG

Trưa chủ nhật, tại bến đò Hiếu Liêm, tình cờ chúng tôi gặp được anh Tư Tèo, anh Cường, đều ngụ phường Thống Nhất (TP.Biên Hòa) và anh Long ngụ phường Bửu Long (TP.Biên Hòa) đang trên đường đi câu cá HĐ trở về. Cả 3 "ngư ông" này đều lắc đầu ngao ngán, chỉ cho chúng tôi xem chiếc rọ chỉ có vài ba con HĐ... cỡ 2 ngón tay! Riêng anh Long thì... nhăn mặt mà rằng: "Nói thì mấy anh không tin. Chớ từ mờ sáng đến giờ, tôi chỉ câu được duy nhất có 1 con cá HĐ nhỏ xíu! Chủ nhật tới, ai mà rủ tôi đi câu cá HĐ thì... thà tôi ở nhà nấu cơm cho vợ còn sướng hơn!". Không chỉ dân câu mà cả các ngư dân săn cá HĐ, nếu chỉ bằng các ngư cụ truyền thống, cũng rơi vào "thảm cảnh" như dân câu. Chị H.,  một ngư dân ngụ tại vàm eo Suối Rộp đã... "đổ thừa" như sau: "Dân câu cá thì chẳng ảnh hưởng gì. Cá HĐ giảm nhiều là do dân rà điện bắt cá! Đó, phía sau vàm nhà tôi hầu như ngày nào cũng vậy, mấy tay rà điện cứ quần "chích cá" từ sáng tới khuya thì... còn con cá HĐ nào sống sót được, huống gì loài cá khác!".

Sự giảm thiểu cá HĐ, một loài cá được cho là "hung ngư" trên hồ Trị An đã đặt ra câu hỏi cho ngành bảo vệ nguồn lợi thủy sản là: chúng ta nên... mừng hay lo?

  Lê Hoàng