28 năm trận "Hải chiến Trường Sa": Trận chiến Gạc Ma, quá khứ không quên

28 năm trước, vào ngày 14-3-1988, 64 cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam đã anh dũng hy sinh trước họng súng tàn bạo của Hải quân Trung Quốc trên vùng biển Gạc Ma - Cô Lin - Len Đao để bảo vệ chủ quyền Tổ quốc.

28 năm trước, vào ngày 14-3-1988, 64 cán bộ, chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam đã anh dũng hy sinh trước họng súng tàn bạo của Hải quân Trung Quốc trên vùng biển Gạc Ma - Cô Lin - Len Đao để bảo vệ chủ quyền Tổ quốc. Đã 28 năm trôi qua, song sự kiện đau thương ngày ấy vẫn không thể mờ phai trong tâm trí mỗi người dân Việt khi mà 64 hài cốt liệt sĩ vẫn nằm tận biển sâu.

Thả hoa tưởng niệm các liệt sĩ Trường Sa.

Trước khi đặt bút viết bài này, chúng tôi từng có chuyến đi đảo Gạc Ma, dải đất nhuộm máu đào của 64 liệt sĩ hải quân. Trong đoàn công tác hôm ấy có Đại úy Nguyễn Văn Minh, người đã gần như suốt cả đời gắn bó với các công trình xây đảo, và Gạc Ma là một điểm đảo mà ông cùng đồng đội đã sinh tử để đắp lên nền san hô nắm đất của Tổ quốc. Ông Minh bảo với chúng tôi rằng, trận chiến Gạc Ma đã được ghi trong lịch sử Hải quân Việt Nam, nó là bằng chứng hùng hồn được truyền tụng qua nhiều thế hệ người Việt về sự anh dũng của những người lính hải quân bảo vệ biển đảo Tổ quốc.

* Trận tàn sát đẫm máu

Đầu tháng 3-1988, sau khi chiếm giữ trái phép 5 đảo thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam (gồm: Chữ Thập, Châu Viên, Huy Gơ, Ga Ven và Xu Bi), Trung Quốc lại có ý đồ chiếm các điểm đảo: Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao nhằm kiểm soát cả khu vực. Để thực hiện ý đồ này, Trung Quốc đã huy động 2 hạm đội đến khu vực quần đảo Trường Sa với 9-12 tàu chiến, 2 tàu hộ vệ pháo, 2 tàu đổ bộ, 3 tàu vận tải LSM, tàu đo đạc và một pông-tông lớn để hỗ trợ.

Trước tình hình đó, Bộ Tư lệnh Hải quân Việt Nam đã ra lệnh triển khai lực lượng bảo vệ giữ chủ quyền. Ngày 12-3-1988, tàu HQ605 thuộc Lữ đoàn 125 do đồng chí Lê Lệnh Sơn làm thuyền trưởng được lệnh từ đảo Đá Đông đến đóng giữ đảo Len Đao. Sau 29 giờ hành quân khẩn trương, tàu đã đến đảo và cắm cờ Tổ quốc, khẳng định chủ quyền của Việt Nam vào lúc 5 giờ ngày 14-3-1988. Trước đó, lúc 9 giờ ngày 13-3-1988, tàu HQ604 do Đại úy Vũ Phi Trừ làm thuyền trưởng được lệnh về Gạc Ma; tàu HQ505 do thuyền trưởng Vũ Huy Lễ chỉ huy tiến về đảo Cô Lin. Phối hợp với 2 tàu này có 2 đội công binh 70 người và 4 tổ chiến đấu 22 người thuộc Lữ đoàn 146. Khi 2 tàu thả neo được khoảng 30 phút thì tàu hộ vệ, tàu chiến đấu của Trung Quốc áp sát, đe dọa liên tục.

Lúc 21 giờ ngày 13-3-1988, Bộ Tư lệnh Hải quân chỉ thị cho các thuyền trưởng chỉ huy bộ đội quyết giữ vững các điểm đảo: Gạc Ma, Cô Lin, Len Đao, đồng thời khẩn trương thả xuồng, chuyển vật liệu làm nhà lên đảo ngay trong đêm. Tàu HQ604 đã cho công binh chuyển vật liệu lên đảo Gạc Ma. Lúc này, có bộ đội đã cắm cờ trên đảo và triển khai 4 tổ bảo vệ.

Thấy vậy, Trung Quốc điều thêm 2 tàu hộ vệ có trang bị pháo 100 ly đến hỗ trợ, đe dọa bắt ta phải rời khỏi Gạc Ma.

Trước tình hình căng thẳng ấy, chỉ huy tàu HQ604 đã họp bàn, nhận định Trung Quốc có thể dùng vũ lực can thiệp và quyết định chỉ huy bộ đội bình tĩnh xử trí, thống nhất thực hiện theo phương án tác chiến đề ra, quyết tâm bảo vệ đảo Gạc Ma.

6 giờ sáng 14-3-1988, Trung Quốc thả 3 thuyền nhôm và 40 quân đổ bộ lên đảo, tiến về phía cờ ta định giật lấy. Thiếu úy Trần Văn Phương, Hạ sĩ Nguyễn Văn Lanh cùng đồng đội đã anh dũng giành lại cờ. Binh lính của Trung Quốc đã dùng lưỡi lê đâm và bắn Hạ sĩ Lanh bị thương. Thiếu úy Phương xông vào cứu đồng đội đã bị lính Trung Quốc bắn và anh dũng hy sinh.

* Máu của người nhuộm mặn sóng Biển Đông

28 năm kể từ trận chiến Gạc Ma, Đại tá Vũ Huy Lễ chưa bao giờ nguôi ngoai được nỗi đau. Từ Hải Phòng, giọng ông nghèn nghẹn khi nói chuyện với chúng tôi qua điện thoại: “Khi 64 hài cốt của đồng đội vẫn còn nằm dưới đáy biển thì những người như chúng tôi chưa thể nào thanh thản được. Máu của các liệt sĩ đã nhuộm mặn sóng Biển Đông. Vùng biển, đảo ấy bây giờ là màu xanh, nhưng hòa lẫn trong ấy là máu đào của các liệt sĩ”.

Chuyện thuyền trưởng Lễ chỉ huy bộ đội chống trả lại Hải quân Trung Quốc được lịch sử ghi lại: “Sau khi tàu HQ604 chìm, 2 tàu chiến Trung Quốc quay súng sang tấn công tàu HQ505. Đạn pháo đã làm toàn bộ mạn phải tàu bị cháy, thủng; phòng truyền thông tin, phía boong bốc cháy dữ dội. Một số cán bộ, chiến sĩ đã bị thương, song mọi người vẫn quyết tâm chiến đấu. Lúc này, phía đảo Gạc Ma là cảnh tượng tan hoang ghê gớm. Nhiều mảnh vỡ, đồ đạc của tàu trôi dạt khắp nơi. Thuyền trưởng Lễ đã lệnh cho 5 cán bộ, chiến sĩ hạ xuồng cứu sinh (loại lớn) sang Gạc Ma tìm kiếm. Đến 12 giờ cùng ngày, xuồng quay về với 44 chiến sĩ Gạc Ma, trong đó 5 người đã hy sinh, nhiều người bị thương.

Lúc này, tàu HQ605 đã bị tàu chiến Trung Quốc bắn ở đảo Len Đao (cách Cô Lin 10 hải lý). Mặc dù tàu HQ605 tìm cách lao lên đảo, nhưng do đảo không thoải như Cô Lin nên tàu chỉ ghé được mũi lên đảo; khi nước rút, tàu bị tụt xuống biển rồi chìm vào lúc 6 giờ ngày 15-3-1988. Cán bộ, chiến sĩ trên tàu đã bơi được về đảo Sinh Tồn. Để giữ đảo Cô Lin, thuyền trưởng Lễ đã quyết định lùi tàu HQ505 ra xa rồi dùng hết tốc độ lao lên đảo Cô Lin trong làn đạn của lính Trung Quốc “cày xới” mặt biển. Đó là lúc 8 giờ 45 ngày 14-3-1988”.

* 64 linh hồn bất tử

Trong 64 liệt sĩ hy sinh trong trận “Hải chiến Trường Sa” ngày 14-3-1988, có 1 sĩ quan đeo quân hàm trung tá, 2 sĩ quan cấp đại úy, 3 sĩ quan cấp thượng úy, 2 sĩ quan cấp trung úy, 2 sĩ quan thiếu úy, 1 sĩ quan chuẩn úy. Liệt sĩ là hạ sĩ quan chiến sĩ có 46 người (2 thượng sĩ, 9 trung sĩ, 11 hạ sĩ, 17 binh nhất, 7 binh nhì); 2 quân nhân chuyên nghiệp, 1 liệt sĩ giữ chức thuyền trưởng 4 liệt sĩ giữ chức phó thuyền trưởng. Dù các anh mang quân hàm cao hay thấp, giữ chức vụ gì, thì sự hy sinh của các anh đã trở thành bất tử, sống mãi trong lòng nhân dân Việt Nam trong suốt 28 năm qua.

Sự kiện ngày 14-3-1988 đã đi vào lịch sử, nhưng trên vùng biển, đảo Trường Sa chưa được một giây phút bình yên. 64 liệt sĩ hy sinh trong trận chiến Trường Sa ngày ấy luôn nhắc nhở người Việt Nam một điều, phải luôn nêu cao cảnh giác. Máu xương các anh đổ xuống hôm qua là bài học để hôm nay chúng ta quyết tâm giữ biển, đảo quốc gia bằng sức mạnh dân tộc.

Mai Thắng