Một thực tế diễn ra phổ biến ở Đồng Nai và nhiều địa phương khác là tình trạng "thu hồi đất đi trước, tái định cư theo sau". Đây là một trong những nguyên nhân khiến hàng loạt dự án phải kéo dài...
Một thực tế diễn ra phổ biến không chỉ ở Đồng Nai mà còn ở nhiều địa phương khác là tình trạng “thu hồi đất đi trước, tái định cư theo sau”, dù Luật Đất đai năm 2013 quy định rõ, đối với các dự án cần thu hồi đất, việc thu hồi đất chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng khu tái định cư để bố trí tái định cư cho người dân có đất bị thu hồi.
Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến hàng loạt dự án “cấp bách, trọng điểm” nhưng thời gian thực hiện lại kéo dài lê thê, gây nhiều hệ lụy cho tất cả: người dân, chủ đầu tư và sự phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, những nơi triển khai dự án.
Trong gần 8 năm nay (2014-2022), theo thống kê thì nhu cầu số lô đất để bố trí tái định cư cho người dân có đất bị thu hồi để triển khai các dự án (các dự án đã có quyết định thu hồi đất và phê duyệt phương án bồi thường) tại Đồng Nai là hơn 7,1 ngàn lô. Song đến nay, mới chỉ có hơn 3,7 ngàn lô đất đã hoàn thành xây dựng cơ sở hạ tầng, đủ điều kiện để giao đất cho các hộ dân (chiếm trên 52%) và hiện toàn tỉnh còn thiếu hơn 3,4 ngàn lô đất tái định cư.
Đơn cử, trên địa bàn TP.Biên Hòa, đa số dự án đều phải thu hồi đất, trong đó có nhiều trường hợp phải giải tỏa trắng và phải bố trí tái định cư. Nhưng do khâu tái định cư của thành phố thời gian qua chưa kịp thời, nhiều chỗ còn phải “tái định cư cho tái định cư” - tức là để có đất tái định cư cho một dự án thì lại phải thu hồi đất, giải tỏa, tái định cư thêm một khu đất khác để có chỗ làm khu tái định cư. Tình trạng “tái định cư chồng tái định cư” nhiều khi gây nản lòng cho cả địa phương, chủ đầu tư lẫn người dân, song vẫn phải làm vì quỹ đất đô thị lâu nay không nhiều.
Qua rà soát, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, song một số nguyên nhân chính có thể kể ra: khi đề xuất dự án đưa vào danh mục thu hồi đất thì các địa phương chủ đầu tư chưa quy hoạch quỹ đất để bố trí tái định cư, xây dựng các khu tái định cư. Trong nhiều trường hợp, việc bố trí quỹ đất để xây dựng các khu tái định cư không đáp ứng đủ điều kiện, không phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nên phải điều chỉnh, mất rất nhiều thời gian. Bên cạnh đó, còn có nguyên nhân các chủ đầu tư, các địa phương chưa tính toán bố trí đủ nguồn vốn để xây dựng các khu tái định cư. Chưa kể, có nhiều khu tái định cư đã xây dựng và làm xong hạ tầng, nhưng tính kết nối quá kém khiến nhiều người dân trong diện thu hồi đất không mặn mà dọn về ở, hình thành nên nhiều khu tái định cư hoang vắng.
Cần phải thừa nhận rằng, với sự ngổn ngang, phức tạp của thủ tục đất đai, quy hoạch, xây dựng, sự thiếu thốn về nguồn vốn và quỹ đất, việc đẩy nhanh tiến độ các khu tái định cư cho các dự án, đưa tái định cư về đúng quy định phải “đi trước” thu hồi đất là không dễ dàng. Tuy nhiên, sẽ không có cách nào thực hiện được các dự án nếu không giải quyết xong nút thắt này, nhất là phải xử lý nhanh những vướng mắc liên quan đến quy hoạch, đất đai, xây dựng.
Vi Lâm
