Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp - phát triển nông thôn, cả nước có 382.000 hécta đất trồng điều, trong đó Bình Phước là địa phương trồng điều nhiều nhất với 156.054 hécta (chiếm 40,85%), Đồng Nai trồng 49.052 hécta, Đắk Lắk trồng 36.400 hécta.
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp - phát triển nông thôn, cả nước có 382.000 hécta đất trồng điều, trong đó Bình Phước là địa phương trồng điều nhiều nhất với 156.054 hécta (chiếm 40,85%), Đồng Nai trồng 49.052 hécta, Đắk Lắk trồng 36.400 hécta. Tổng kim ngạch xuất khẩu điều chế biến đứng thứ 4 trong các mặt hàng nông sản (hơn 1 tỷ USD), nhưng do nguồn nguyên liệu không ổn định nên khó phát triển bền vững. Dự báo diện tích điều sẽ tiếp tục giảm trong 5 năm tới xuống còn 340.000 - 350.000 hécta.
Mặc dù Việt Nam là quốc gia xuất khẩu điều chế biến đứng đầu thế giới hiện nay nhưng nguồn nguyên liệu cung cấp cho hoạt động chế biến và xuất khẩu không đủ. Sản lượng 293.180 tấn trong năm 2010 chỉ đáp ứng 60% nguyên liệu cho sản xuất; số còn lại phải nhập khẩu từ các nước châu Phi vì các nước này chỉ chế biến 10% sản lượng điều thu được, 90% còn lại xuất khẩu thô sang các nước chế biến nhân điều. Mặt khác, hiện nay cây điều cho sản lượng thấp, năng suất năm 2010 là 0,85 tấn/hécta. Năng suất thấp kéo theo giá trị sản lượng và thu nhập trên 1 hécta điều thấp. Sức cạnh tranh của điều vốn đã không cao lại càng kém nên rất khó cạnh tranh với cây cao su, khoai mì... Đây là nguyên nhân sâu xa dẫn đến diện tích điều ngày càng bị thu hẹp. Sở dĩ năng suất thấp vì phần lớn giống điều trồng trước năm 1995 có chất lượng kém, lại được chăm sóc chưa đúng yêu cầu kỹ thuật, thu nhập từ hạt điều không cao, nên sức cạnh tranh của điều với cây trồng khác rất hạn chế. Các giống điều PB1, LG1... đã có biểu hiện thoái hóa trong khi các nhà khoa học chưa chọn tạo được giống mới thay thế. Các vấn đề biến đổi thời tiết như mưa trái mùa làm hoa điều rụng, sâu đục thân hoành hành... gây ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình đậu quả của cây điều. Không những vậy, công tác thu mua hạt điều cũng trải qua nhiều khâu khiến cho giá thành hạt điều tăng, nhưng không quản lý được chất lượng. Hiện chưa có doanh nghiệp chế biến nào ký hợp đồng thu mua hạt điều với các nông hộ, trang trại, kinh tế hợp tác. Tình trạng tranh mua - tranh bán tạo “thị trường ảo” vẫn tồn tại làm xáo trộn thị trường thu mua hạt điều mỗi khi vào mùa thu hoạch gây thiệt hại cho nông hộ trồng điều.
Trước những khó khăn trên, việc định hướng phát triển để giữ vững vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu nhân điều chế biến là rất cần thiết; trong đó, thu hẹp diện tích trồng điều nhưng nâng cao sản lượng là một trong những biện pháp giúp nông dân duy trì kinh tế với cây điều. Các nghiên cứu khoa học công nghệ trong lĩnh vực chọn, lai tạo giống điều, ứng dụng các chế phẩm sinh học trong canh tác... sẽ là tiền đề cho việc nâng cao chất lượng vườn điều thâm canh tăng năng suất đạt hiệu quả và bền vững. Ngoài việc đầu tư hình thành vùng nguyên liệu trong nước phục vụ cho chế biến, Việt Nam cũng hợp tác đầu tư phát triển diện tích trồng điều với Campuchia trên diện tích 200.000 hécta; hợp tác đầu tư với một số nước châu Phi, trước hết là Mô-dăm-bích, hình thành các mô hình hợp tác đầu tư, liên doanh liên kết trồng và thu mua hạt điều thích hợp trên diện tích từ 120.000 hécta đến 150.000 hécta. Các doanh nghiệp chế biến đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu và tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm hàng hóa, xây dựng thị trường bán buôn phù hợp với thông lệ quốc tế, thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa trồng, chế biến, tiêu thụ điều với các nước trên thế giới. Đến năm 2020, nghiên cứu xây dựng một số cơ sở chế biến điều với công suất trên 10.000 tấn hạt/năm; hợp tác liên kết, cổ phần hóa để hình thành các doanh nghiệp chế biến quy mô vừa, quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế ISO, HACCP, GMP.
HỒNG NHUNG
