Theo số liệu giám sát trọng điểm của Bộ Y tế, tỷ lệ nhiễm HIV ở phụ nữ mang thai của Việt Nam là 0,4%. Hiện mỗi năm cả nước có khoảng 6 ngàn trẻ sinh ra có phơi nhiễm với HIV do lây truyền từ mẹ. Nếu được điều trị dự phòng đầy đủ, tỷ lệ trẻ nhiễm HIV chỉ còn khoảng 5% thay vì 36% nếu không được can thiệp dự phòng.
Theo số liệu giám sát trọng điểm của Bộ Y tế, tỷ lệ nhiễm HIV ở phụ nữ mang thai của Việt Nam là 0,4%. Hiện mỗi năm cả nước có khoảng 6 ngàn trẻ sinh ra có phơi nhiễm với HIV do lây truyền từ mẹ. Nếu được điều trị dự phòng đầy đủ, tỷ lệ trẻ nhiễm HIV chỉ còn khoảng 5% thay vì 36% nếu không được can thiệp dự phòng.
* Các giai đoạn lây truyền
Theo bác sĩ Võ Thị Kim Loan, Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh, lây truyền HIV từ mẹ sang con xảy ra ở cả 3 thời kỳ: 10% trong thời kỳ mang thai (do máu mẹ qua màng nhau thai bị tổn thương sang máu con), 15-20% trong thời kỳ chuyển dạ (tiếp xúc với máu, dịch cơ thể của người mẹ chứa HIV) và 10% trong thời kỳ cho con bú (sữa mẹ có chứa HIV, núm vú tổn thương có thể chảy máu...).
 |
| Phụ nữ mang thai cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn và làm xét nghiệm HIV nhằm can thiệp dự phòng kịp thời, nếu nhiễm. Ảnh: P. Liễu |
Những phụ nữ mang thai khi khám thai hiện nay đều được tư vấn, xét nghiệm HIV. Nếu kết quả dương tính sẽ được theo dõi và can thiệp đúng quy trình nhằm làm giảm tới mức thấp nhất nguy cơ lây nhiễm HIV cho con.
* Các bước can thiệp dự phòng
- Can thiệp trước sinh: Nếu thai phụ được xác định HIV dương tính, sẽ được giới thiệu đến cơ quan chuyên môn để được chăm sóc điều trị HIV/AIDS đánh giá về lâm sàng (nhiễm trùng cơ hội, giai đoạn lâm sàng) và xét nghiệm (tìm kết quả đồng nhiễm viêm gan B, C và làm các xét nghiệm cơ bản, đếm số lượng tế bào CD4…). Nếu đủ tiêu chuẩn điều trị bằng thuốc kháng virus ARV sẽ được tiến hành điều trị. Theo bác sĩ Loan, các loại thuốc điều trị dự phòng HIV không ảnh hưởng tới thai nhi. Với những phụ nữ mang thai có HIV còn ở tình trạng miễn dịch tốt, sẽ được tiến hành điều trị dự phòng bằng AZT liên tục cho đến khi chuyển dạ. Đồng thời, cứ 3 tháng một lần, thai phụ được kiểm tra tế bào CD4, nếu số lượng CD4 giảm < 350TB/mm3 thì bắt đầu điều trị ARV theo một phác đồ riêng. Đồng thời được bổ sung vitamin, sắt, điều trị nhiễm trùng cơ hội…
- Can thiệp trong khi sinh: Với những thai phụ chưa tiếp cận các can thiệp trước sinh, cần tư vấn xét nghiệm nhanh HIV, nếu dương tính thì được cho sử dụng phác đồ ARV dự phòng lây truyền mẹ con và tránh các can thiệp, như: bấm ối, cắt tầng sinh môn, dùng kềm hỗ trợ… và sẽ được cân nhắc chỉ định mổ lấy thai, nhanh chóng lau sạch máu và sản dịch cho trẻ sơ sinh.
- Can thiệp sau sinh: Chủ yếu là tư vấn cho người mẹ về vấn đề cho con bú sau sinh. Tốt nhất là nuôi trẻ bằng sữa ngoài thay cho bú mẹ vì trong sữa cũng có chứa HIV. Trường hợp không có điều kiện sử dụng sữa ngoài thay thế, người mẹ sẽ được hướng dẫn cho bú an toàn trong thời gian đầu, sau đó cai sữa sớm chuyển sang ăn dặm ngay khi có thể để giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ. Nếu trẻ bị nhiễm, sẽ được chuyển tới các phòng khám ngoại trú cho trẻ em nhiễm HIV để theo dõi và điều trị ARV.
Bác sĩ Loan cho biết thêm: Chương trình phòng chống lây truyền HIV từ mẹ sang con trong thời gian qua với những biện pháp can thiệp tích cực, điều trị dự phòng sớm, đã giúp giảm đáng kể số trẻ bị phơi HIV từ mẹ.
Phương Liễu (ghi)
