Trị tận gốc gian lận (Bài 2)

Đồng Nai có trên 420 trạm kinh doanh xăng dầu với trên 3 ngàn trụ bơm (bình quân mỗi trạm có 7 trụ). Với hình thức gian lận tinh vi và mức độ gian lận lớn mà Chi cục tiêu chuẩn đo lường - chất lượng thuộc Sở Khoa học - công nghệ (KH-CN) Đồng Nai phát hiện trong thời gian qua thì mỗi năm người tiêu dùng có thể bị "móc túi" cả trăm tỉ đồng.

Đồng Nai có trên 420 trạm kinh doanh xăng dầu với trên 3 ngàn trụ bơm (bình quân mỗi trạm có 7 trụ). Với hình thức gian lận tinh vi và mức độ gian lận lớn mà Chi cục tiêu chuẩn đo lường - chất lượng thuộc Sở Khoa học - công nghệ (KH-CN) Đồng Nai phát hiện trong thời gian qua thì mỗi năm người tiêu dùng có thể bị “móc túi” cả trăm tỉ đồng.[links(right)]

Theo Chi cục Tiêu chuẩn đo lượng - chất lượng, nếu giải pháp kiểm tra hành chính thông thường với các trạm xăng dầu gần như bị vô hiệu hóa, thì kiểm tra đặc thù (trinh sát bắt quả tang) cũng chỉ là một giải pháp tình thế, không thể áp dụng lâu dài. Do đó chi cục đã tham mưu cho Sở KH-CN và UBND tỉnh ban hành công văn số 6106 áp dụng giải pháp công nghệ mang tính triệt để, căn cơ.

* Hết đường gian lận

Từ việc các cán bộ của Chi cục Tiêu chuẩn đo lượng - chất lượng bất ngờ kiểm tra 64 trạm kinh doanh xăng dầu, qua đó vạch mặt được tới 61 trạm kinh doanh có hành vi gian dối, đồng thời tiến hành phạt hành chính trên 6 tỷ đồng đã làm cho người tiêu dùng bớt lo lắng việc mình tiếp tục bị móc túi vô tội vạ. Ông Nguyễn Minh Thăng, Phó phòng Tổng hợp Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng, cho biết: “Số tiền phạt gian lận các trạm kinh doanh xăng dầu 4 tháng đầu năm 2015 đã tăng đột biến, gấp 10 lần so với năm 2014, tăng hơn 7 lần với giai đoạn 2010-2014”.

Vị trí gắn IC đo đếm trên bo mạch điện tử của trụ bơm xăng dầu được doanh nghiệp làm ăn chân chính sẵn sàng kiểm tra. (Ảnh: Công Nghĩa)

Sự việc một loạt trạm kinh doanh xăng dầu bị phát giác, bị phạt mạnh tay chưa có tiền lệ đã tạo nên một hiệu ứng rất mạnh lên các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Trong một thời gian ngắn đã có trên 250 trạm kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh chủ động cho dừng các trụ bơm có sai số đo lường để xin sữa chữa, thay trụ mới và xin kiểm định lại các phương tiện đo xăng dầu. Không dừng lại ở đó, nhiều trạm xăng dầu kinh doanh chân chính cũng gọi điện đến Sở KH-CN bày tỏ sự ủng hộ cách làm quyết liệt của này nhằm làm trong sạch, công bằng trên thị trường kinh doanh.

Chị Đỗ Ngọc Thanh Phương, Chi cục trưởng Chi cục tiêu chuẩn đo lường - chất lượng, cho biết việc phát hiện các trạm kinh doanh xăng dầu gian lận không đồng nghĩa với việc có thể chấm dứt được tình trạng này nếu không tìm ra được các giải pháp triệt để. Chính vì vậy lãnh đạo Sở KH-CN đã giao nhiệm vụ cho chi cục phải nhanh chóng bắt tay nghiên cứu các giải pháp công nghệ để giải quyết triệt để, toàn diện nạn gian lận trong kinh doanh xăng dầu.

Sau một thời gian nghiên cứu, đã có những giải pháp công nghệ được Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng đưa ra để chặn hành vi gian về số lượng xăng dầu. Theo đó IC (chíp) đo đếm gắn trên các trụ bơm xăng dầu lần lượt được chi cục giám định, nếu phát hiện IC “ngoại lai” hoặc có chương trình đo đếm không chính hãng cài đặt trên trụ bơm sẽ bị loại bỏ. Đây được xem là giải pháp công nghệ có tính đột phá, đặc biệt chi cục đã nhận được sự hợp tác rất tích cực của nhà sản xuất trụ bơm trong việc chuẩn hóa lại IC và chương trình đo đếm.

Lãnh đạo Sở KH-CN xác định lợi ích của người tiêu dùng là trên hết, do đó Sở đã mạnh dạn mua sắm thêm các thiết bị kiểm tra tại chỗ về chất lượng xăng dầu hiện đại, như: máy kiểm tra chỉ số octane trong xăng và dầu, thiết bị tia X phân tích lưu huỳnh trong xăng - dầu... Các thiết bị được mua sắm mới có khả năng phân tích tại chỗ nhiều chỉ tiêu chất lượng chủ yếu của các loại nhiên liệu phổ biến trên thị trường, như: dầu DO 0,05%S; DO 0,25%; xăng Ron 92; xăng Ron 95; xăng sinh học E5. Ông Đặng Văn Phương Nam, Phó giám đốc Trung tâm Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ, cho biết: “Với các thiết bị được lãnh đạo sở trang bị, chúng tôi rất dễ dàng phát hiện hành vi gian lận về đo lường và chất lượng của doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu”.

* Nhà khoa học tham mưu tốt việc ra chính sách

Từ thành quả bước đầu phát hiện được các trạm kinh doanh xăng dầu gian lận để đi đến tìm ra được những giải pháp công nghệ và giải pháp hành chính hữu hiệu, triệt để là một quá trình đầy gian nan, thử thách. Từ thực tiễn, Sở KH-CN nghệ đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Công văn số 6106 để áp dụng các giải pháp kiểm tra, xử lý, ngăn chặn các hành vi gian lận về đo lường và chất lượng trong hoạt động kinh doanh xăng dầu. Đây là văn bản được UBND tỉnh đánh giá cao về tính thực tiễn giải pháp, đặc biệt được Bộ KH-CN lưu ý trong quản lý hệ thống kinh xăng dầu trong cả nước.

Chị Đỗ Ngọc Thanh Phương và cán bộ Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng kiểm tra giám định IC đo đếm của trụ bơm. (Ảnh: Công Nghĩa)

Công văn 6106 về quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu được Sở KH-CN nghệ tham mưu cho UBND tỉnh ban hành được cho là đã điểm trúng huyệt đạo, cắt gần như mọi hành vi gian lận có thể có của các trạm kinh doanh xăng dầu. Các trạm kinh doanh xăng dầu ngoài việc đáp ứng các yêu cầu về thiết kế theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, còn phải tuân thủ thêm một số quy định chặt chẽ, như: Phải sử dụng cột bơm đo xăng dầu đã được phê duyệt, có giấy xác nhận mạch điều khiển và IC chương trình chuẩn của nhà sản xuất. Việc mua bán, thay thế, sửa chữa trụ bơm xăng dầu phải được sự giám sát của cán bộ Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng. Để ngăn ngừa xăng dầu kém chất lượng, Công văn 6106 cũng chỉ rất rõ việc doanh nghiệp phải có sơ đồ bố trí các bồn chứa và đường ống dẫn từ bồn đến trụ bơm, đường ống dẫn cho từng loại xăng, dầu phải riêng biệt, không có khóa liên thông với đường ống xăng, dầu khác loại...

Theo PGS-TS Phạm Văn Sáng Công văn 6106 do Sở KH-CN tham mưu cho UBND tỉnh ban hành ra đời trước Thông tư 15 của Bộ KH-CN cùng về nội dung quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu nhưng lại có nhiều điểm trùng nhau. Điều đó cho thấy việc tham mưu cho UBND tỉnh về chính sách quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu là rất sát thực tế. Đặc biệt, Công văn 6106 đã bổ sung nhiều nội dung mới, quan trọng, đó là  tăng cường tiến hành thanh kiểm tra đột xuất, bí mật, bất ngờ khi nghi ngờ doanh nghiệp có hành vi gian lận, hoặc có khiếu nại, tố cáo của người tiêu dùng. Trong quá trình kiểm tra doanh nghiệp không được phép tiếp cận, tác động vào các cột đo xăng dầu và các thiết bị đóng ngắt nguồn điện trụ bơm xăng dầu...

Người tiêu dùng hoàn toàn có thể an tâm khi cán bộ khoa học - công nghệ vào cuộc một cách quyết liệt với nạn gian lận xăng dầu. (Ảnh: Công Nghĩa)

Còn ông Trương Minh Tiến, Phó giám đốc Công ty cổ phần xăng dầu Tín Nghĩa, cho biết: “Công ty hiện có 41 trạm kinh doanh xăng dầu và khí gas với 210 trụ bơm. Thực hiện Công văn số 6106 công ty đã phối hợp với Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng giám định, chuẩn hóa được 80% số trụ bơm. Công văn số 6106 không gây khó khăn cho doanh nghiệp mà còn giúp cho doanh nghiệp đề phòng rủi ro đến uy tín kinh doanh. Mỗi trạm xăng có từ 7 tới 8 trụ bơm, trong giám định chúng tôi không dừng cả trạm bơm mà có thể chia thành nhiều đợt, mỗi đợt 2 đến 3 trụ thì trạm xăng vẫn hoạt động bình thường. Đặc biệt, việc giám định được Chi cục Tiêu chuẩn đo lường - chất lượng miễn phí hoàn toàn. Công ty cổ phần xăng dầu Tín Nghĩa hoàn toàn ủng hộ các biện pháp kiểm tra, quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu”.

Công Nghĩa